Ar yr ail o Fedi 1942, gadawodd tua chant o longau mewn confoi o’r Alban. 

Roedd Glan a’i awyren yn rhan o’r confoi.

Roedd gan y confoi enw côd neu enw cyfrinachol - PQ18.

Gwaith Glan oedd hedfan ei awyren oddi ar ei long a chwilio am longau’r Almaen oedd am ymosod ar y confoi.

Medi 14 oedd ei ben-blwydd.

Wrth hedfan dros y môr gwelodd Glan long danfor y gelyn ar wyneb y dŵr.

Helpodd i suddo'r llong danfor.

Roedd hedfan ar Gonfoi’r Arctig yn waith peryglus iawn.

Os oedd yn rhaid i awyren lanio ar frys yn y môr, roedd y dŵr mor oer fel na allai person fyw am fwy nag ychydig funudau.

Yn ffodus llwyddodd Glan i gyrraedd yn ôl i'r Alban yn ddiogel.

<table><thead><tr><th scope="col" colspan="2">GAIR ANODD</th></tr></thead><tbody><tr><th scope="row">YMOSOD:</th><td>Mewn brwydr neu ryfel, taro yn gas yn erbyn gelyn drwy ddefnyddio pob math o arfau,  fel gynnau a bomiau.</td></tr><tr><th scope="row">LLONG DANFOR:</th><td>Llong sy’n gallu mynd o dan wyneb y môr. Fel arfer mae’n llong sy’n cael ei defnyddio mewn rhyfel.</td></tr></tbody></table>



Roedd Confoi Arctig PQ18 yn cynnwys 40 o longau masnach oedd yn cludo nwyddau a rhwng 40 a 50 o longau ryfel oedd yn eu gwarchod.

Roedd hefyd yn cynnwys y llong hebrwng HMS Avenger  Roedd Glan yn hedfan un o'r tair awyren Fairey Swordfish ar yr Avenger. 

Gadawodd y prif gonfoi Loch Ewe yng ngorllewin yr Alban ar Fedi 2, 1942. Ar hyd y daith i borthladd Archangel yn yr Undeb Sofietaidd, ymosododd y confoi ar awyrennau a llongau’r Almaen ac yn eu tro, ymosododd yr Almaenwyr ar y confoi.

Gwaith Glan oedd hedfan ei awyren i chwilio am longau tanfor Almaenig gan geisio eu cadw draw oddi wrth y confoi trwy eu herlid neu eu suddo.

Ar Fedi 13 gwelodd ddwy long danfor Almaenig. Plymiodd yr U-Boats o dan y dŵr cyn y gallai ymosod arnyn nhw gyda thorpido.

Y diwrnod hwnnw cafodd wyth o longau Prydain eu suddo mewn cyfres o ymosodiadau gan longau-U ac awyrennau’r Almaen.

Roedd y diwrnod wedyn yn ben-blwydd ar Glan yn 24 oed ond roedd yn rhaid iddo hedfan eto. Unwaith eto gwelodd Glan longau tanfor y gelyn ac mae’n debyg iddo ollwng fflêr neu farciwr mwg yn y môr. O fewn dim cyrhaeddodd y llong ryfel Brydeinig a gollwng cyfres o ffrwydrynnau tanddwr i’r môr.

Tarodd un yr U-boat, a suddodd yn y môr. Cafodd y 48 o ddynion ar ei bwrdd eu lladd. 

Ar Fedi 16, gadawodd HMS Avenger PQ18 a dechreuodd hebrwng llongau oedd yn dychwelyd i Brydain. 

Roedd hedfan ar Confoi yr Arctig yn hynod o beryglus. Yn aml roedd y rhedfa yn rhy rewllyd i’r awyrennau esgyn i’r awyr.

Roedd sedd Glan ar ei awyren Swordfish mewn ‘cockpit’ agored ac roedd yr awyr yn oer iawn. Un tro, ar ôl glanio, ceisiodd Glan dynnu ei gogls ond roedden nhw wedi rhewi at ei wyneb! 

Hefyd, pe bai awyren yn gorfod glanio yn y môr, roedd y dŵr mor oer fel na allai rhywun oroesi am fwy nag ychydig funudau.

<table><thead><tr><th scope="col" colspan="2">Geirfa</th></tr></thead><tbody><tr><th scope="row">Llongau masnach:</th><td>Llongau cludo nwyddau.</td></tr><tr><th scope="row">Hebrwng:</th><td>Rhywbeth neu rywun sy'n teithio gydag eraill i'w hamddiffyn neu eu harwain.</td></tr><tr><th scope="row">Erlid:</th><td>cwrso neu siasio rhywun er mwyn ymosod arnyn nhw.</td></tr></tbody></table>

Roedd Confoi Arctig llawn PQ18 yn cynnwys 40 o longau masnach oedd yn cludo nwyddau a rhwng 40 a 50 o longau ryfel oedd yn eu gwarchod.

Roedd hefyd yn cynnwys y llong gargo HMS Avenger oedd wedi’i haddasu i fod yn llong dywys oedd yn cludo awyrennau. Pwrpas yr awyrennau oedd chwilio am longau tanfor y gelyn neu’r llongau oedd yn dod i ymosod ar y confoi.

Roedd Glan yn hedfan un o'r tair awyren Fairey Swordfish ar yr Avenger. Ac roedd chwe awyren ‘Sea Hurricane’ hefyd ar fwrdd y llong. 

Gadawodd y prif gonfoi Loch Ewe yng ngorllewin yr Alban ar Fedi 2, 1942 gan hwylio  i Reykjavik yng Ngwlad yr Iâ, ac yna i’r gorllewin o Ynys Jan Mayen i Fôr Barents rhwng Spitsbergen a Bjørnøya (Ynys Bear). 

Oddi yno teithiodd i'r de-ddwyrain i gyfeiriad Murmansk gan gadw'n agos at yr arfordir nes cyrraedd porthladd Archangel (Arkhangelsk) yn yr Undeb Sofietaidd.

Ar hyd y daith, ymosododd y confoi ar awyrennau a llongau’r Almaen ac yn eu tro, ymosododd yr Almaenwyr ar y confoi. Gwaith Glan oedd chwilio am longau tanfor Almaenig gan geisio eu cadw draw o’r confoi trwy eu herlid neu eu suddo.

Ysgrifennodd Glan nodiadau yn ei Lyfr Log Hedfan.

Ar Fedi 13 gwelodd ddwy long danfor Almaenig. Plymiodd yr U-Boats o dan y dŵr cyn y gallai ymosod arnyn nhw gyda thorpido.

Ond galwodd Glan y diwrnod hwn yn ‘Black Sunday’ gan i wyth o longau’r confoi gael eu  suddo gan ‘U-boats’ ac awyrennau’r Almaen mewn cyfres o ymosodiadau. Doedd awyren Glan ddim yn gallu amddiffyn y llongau rhag  ymosodiadau o’r awyr.

Y diwrnod canlynol sef pen-blwydd Glan yn 24 oed, ysgrifennodd ‘Happy Birthday Self!’ yn ei lyfr log.

Unwaith eto gwelodd Glan longau tanfor y gelyn ac mae’n debyg iddo ollwng marciwr yn y môr. O fewn dim cyrhaeddodd y llong ryfel HMS Onslow, gweld marciwr Glan a gollwng cyfres o ffrwydrynnau tanddwr. 

Tarodd un yr U-boat, oedd yn cael ei hadnabod fel U-589 gan Lynges yr Almaen, a suddodd yn y môr i'r de-ddwyrain o Spitsbergen. Cafodd y 48 o ddynion ar ei bwrdd eu lladd. 

Ar Fedi 16, gadawodd HMS Avenger PQ18 a dechreuodd hebrwng llongau oedd yn dychwelyd i Brydain. 

Ar Fedi 19 ymosododd Glan ar long danfor arall wrth helpu i chwilio am long fasnach oedd wedi gwahanu o’r confoi.

Y diwrnod canlynol, gadawodd Avenger y llongau oedd yn eu gwarchod gan fynd yn ôl i Scapa Flow.

Roedd hedfan ar Confoi’r Arctig yn hynod o beryglus. Yn aml roedd y rhedfa yn rhy rewllyd i’r awyrennau esgyn i’r awyr.

Roedd sedd Glan ar ei awyren Swordfish mewn ‘cockpit’ agored ac roedd yr awyr yn oer iawn. Un tro, ar ôl glanio, ceisiodd Glan dynnu ei gogls ond roedden nhw wedi rhewi at ei wyneb! 

Hefyd, pe bai awyren yn gorfod glanio yn y môr, roedd y dŵr mor oer fel na allai rhywun oroesi am fwy nag ychydig funudau.

Roedd Confoi Arctig llawn PQ18 yn cynnwys 40 o longau masnach oedd yn cludo nwyddau a rhwng 40 a 50 o longau ryfel oedd yn eu gwarchod.

Rhyfel Glan

PQ18